Tarık TORUN

            Hayatın dört ana elemanından olan “Hava” daha geniş kapsamıyla “Atmosfer-Hava küre” nin yaşamımızın olmazsa olmazı olduğunu bilmeyen yoktur sanırım. Önemini belirtmeye bilindik tabirle; “ormanlar kalem denizler mürekkep olsa” yazmakla bitiremeyeceğimiz bilinen bir gerçek olsa gerek.

Kanuni Sultan Süleyman’ın meşhur beyti "Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi". Burada belirtilen “Bir Nefes” i hava kavramıyla özdeşleştirirsek, havanın ne kadar önemli olduğu gün gibi ortadadır. Havanın önemi açıkça ortada iken bu gün havamıza ne yazık ki istenilen düzeyde sahip çıkabiliyor muyuz?

Bu konuda yine ne yazık ki her gün atmosferimizi kirleten unsurların olduğunu görürüz. Sanayii devrimiyle hızlanan sanayileşmenin sonucunda fabrika bacalarından çıkan gazlar, her gün milyonlarca araçtan çıkan egzoz dumanları atmosferi yani havamızı kirletmektedirler. Bu kirleticileri ana hatları ile şu şekilde belirtebiliriz.

• Zararlı ve hatalı yakıtların kullanılması, 
• Araçlardan çıkan zararlı egzoz gazları 
• Odun sobası, kalorifer ve benzeri iklimlendirme seçeneklerini uygun hava şartlarında yakılmaması,
• Sanayideki atıkların yanlış şekilde imha edilmesi,
• Fabrikalardan çıkan zararlı atık gazlar,
• Trafik ve kalabalık nedeniyle ortaya çıkan hava kirliliği, 
• Ağaçlandırmanın azaltılması, ormanların yok edilmesi, doğaya zarar verilmesi,
• Fosil yakıtların kullanımında artış gösterilmesi,
• Araçlardaki emisyon oranlarının düzgün olmaması,
• Kimyasal tüketim materyallerinin artış göstermesi,
• Tarım alanında kullanılan kimyasal bazlı ilaçlar,
• Çarpık şekilde kentleşme süreci,
• Doğaya ve havaya zarar veren kozmetik ürünlerin kullanılması.

Bütün bunların sonucunda ne yazık ki havamız zehir oluyor. Hava kirliğinin sonucunda oluşan olumsuz durumlarıda şöyle özetleyebiliriz; 

1.Solunum Yolu Hastalıkları

Hava kirliliği, ince partiküllerin (tozlar) akciğerlere kadar ulaşabilmesi nedeniyle astım bronşit ve KOAH gibi solunum yolu hastalıklarının kötüleşmesine neden olur.

2.Kardiyovasküler Hastalıklar

Yüksek kirlilik seviyeleri kalp krizi riskini, damar sertliği oluşumunu tetikleyebilir. İnce partiküller kan dolaşımına geçebilir strese ve kalp ritim bozukluklarına neden olabilir.

3.Sinir Sistemi Üzerindeki Etkiler

Uzun süre yüksek düzeyde kirli havaya maruz kalmak, sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bazı araştırmalar, hava kirliliğinin demans ve Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkların seyrini kötüleştirebileceğini öne sürmektedir.

4.Kanser Riski

Bazı kirleticiler (örn. dizel partikülleri, benzen gibi) kanserojen özellik gösterebilir. Uzun süreli maruziyet, akciğer kanseri başta olmak üzere bazı kanser türlerinin ortaya çıkma riskini artırır.

5.Çocuk Sağlığı Üzerindeki Etkiler

Çocukların solunum yolları ve bağışıklık sistemleri henüz gelişme aşamasında olduğu için hava kirliliğine karşı daha hassastırlar. Kirli hava, çocuklarda astım ve zatürre gibi hastalıkların sıklığını ve şiddetini artırabilir. Ayrıca beyin gelişimi üzerinde olumsuz etkiler de gözlemlenebilir.

6.Gebelikte Riskler

Gebelik döneminde kirli havaya maruz kalmak, erken doğum ve düşük doğum ağırlığı gibi olumsuz durumlarla ilişkilendirilir. Annenin soluduğu hava kirleticileri plasenta yoluyla bebeği etkileyebilir.

Bütün bunlar ne yazık ki havanızı alıp götürmekle kalmayıp, pek çok olumsuzluğa neden olmaktadır.

Hava Kirliliğini Önlemek İçin Alınacak Önlemler

• Kentlerde kömür (fosil Yakıt) kullanımı yasaklanmalı,
• Şehirlerin etrafının yeşil kuşak denilen orman örtüsüyle çember şeklinde kaplanmalı,
• Kömür santraller kapatılmalı veya filtre takılmadan çalıştırılmamalı,
• İnsanlar toplu taşımacılığa özendirilmeli, elektrikli toplu ulaşım araçlarının kullanılmasının yaygınlaştırılmalı, 
• Kentlerde arabaların egzozlarından kaynaklanan kirliliğin azaltılması için önlemler alınmalıdır. Eski araçlar kullanımdan kaldırılmalı,
• Karbon piyasası ya da vergisi oluşturulmalı, eğitim yoluyla karbon ayak izi üzerinde sıkça durulmalı,
• Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, ayrıca sanayi kuruluşları yer seçimi düzenli yapılmalı,

Yukarıda özetle belirtmeye çalıştığımız havanın önemini şu şekilde ifade edersek sanırım yanlış olmaz. Havalar nasıl olursa olsun önemli olan sizin havanız değil, hepimizin havasının temiz ve sağlıklı olmasıdır.

Tarık TORUN